1e prijs World Sustainability Centre
Serieus nadenken over duurzaamheid drager van succes
Desda heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het winnende ontwerp van KOW bij de prijsvraag voor een World Sustainability Centre op de afsluitdijk.
De gedurfde keuze om in een architectenprijsvraag de context centraal te stellen en niet het te ontwerpen object is een direct gevolg van de inbreng van Desda.
Deze keuze heeft zoals blijkt uit het juryrapport een beslissende bijdrage geleverd aan het winnen van de gedeelde 1e prijs uit in totaal 80 inzendingen.
site World Sustainability Centre Afsluitdijk (Bilineair)
Bilineair poster 1
Bilineair poster 2
juryreport (english, pdf)
Hieronder staat de door Desda geschreven uitgangstekst
Duurzame invulling afsluitdijk
Duurzaamheid is een term die in verschillende contexten gebruikt wordt. Afhankelijk van de gebruikte omgeving wordt de nadruk gelegd op een deelaspect van deze term. In de zoektocht naar een meer abstracte omschrijving komt in elk geval het begrip ‘voortdurend’ telkens weer terug.
Omgekeerd bestaan er ook beschrijvingen van duurzaam handelen waarin het woord niet expliciet genoemd wordt. ‘Cradle to Cradle’ is een bekend voorbeeld van duurzaam denken, maar dat wordt uitgelegd zonder dat het woord ‘duurzaamheid’ daar erg veel aan te pas komt. Het werk van Natuurmonumenten of de nota Belvedère zijn ook voorbeelden van duurzaam denken.
Een voorzichtige poging tot het geven van een meer abstracte omschrijving van ‘duurzaamheid’ zou de volgende kunnen zijn:
Duurzaamheid is het vermogen de tijd te nemen om respectvol om te kunnen gaan met wat er al is.
Dat betekent niet dat er niet veranderd mag worden, of dat dit veranderen niet ingrijpend zou mogen zijn. Maar wel dat er de tijd moet zijn om alle consequenties te overzien en volgende generaties de kans moeten krijgen aan de gemaakte keuzes een nieuwe, eigen invulling te geven. Ze aan te kunnen vullen, maar ze zelfs desnoods, indien gewenst, voor een belangrijk deel terug te kunnen draaien.
De afsluitdijk voldoet in alle opzichten aan deze definitie en heeft dat in zijn relatief korte bestaan al bewezen.
Het idee is eeuwen ouder dan de uiteindelijke uitvoering. De tijd om er over na te denken is ruim genomen.
Het heeft de aanleg van grote polders mogelijk gemaakt. Maar na de aanleg van Noordoostpolder was het plan flexibel genoeg opgezet om de strategie van aan het bestaande land vast inpolderen te wijzigen in inpolderen met randmeren. Een latere generatie heeft het inpolderingproces zelfs helemaal stilgezet na gewijzigde opvattingen. Het is ondenkbaar dat het ooit zal gebeuren, maar theoretisch kan zelfs het gehele gebied weer teruggegeven worden aan de Noordzee om daarmee weer Zuiderzee te worden.
Ons huidige energiegebruik is voor het belangrijkste deel in die zin niet duurzaam: we gebruiken aardolie in een miljoen keer hoger tempo dan het is gemaakt en we kunnen nooit meer terugkeren naar de oude situatie.
De afsluitdijk is spannend. Het zet aan tot denken. 30km lang dijklichaam doet dat normaal niet automatisch, maar de afsluitdijk doet dat wel. Het vertelt het verhaal van generaties kustverdediging, landschapscreatie, idealen en Nederlandse bestuurlijke inrichting. Het is vanuit de lucht een indrukwekkende en kwetsbaar uitziende lijn door het water, maar in zijn bestaan juist een letterlijk rotsvaste verdedigingslinie tegen de elementen.
De komende ophoging en versterking van de afsluitdijk is een kans om het duurzame karakter van de dijk te gebruiken als drager van duurzaamheid in alle mogelijke vormen en spannende uitingen.
De tijd
De evolutie in het denken over duurzaamheid voltrekt zich in hoog tempo. De ontwikkelingen vallen over elkaar heen en eigenlijk weten we met elkaar nog niet heel erg goed wat blijvende oplossingen zijn en welke ideeën het niet zullen redden. Meerdere generaties zullen hun ervaringen met bijvoorbeeld duurzame energie nodig hebben om tot de meest optimale keuze te komen. Duurzame geachte bouwwijzen blijken af en toe toch minder duurzaam dan van tevoren gehoopt. Van de ervaring wordt geleerd voor volgende ontwerpen en nieuwe uitdagingen worden aangegaan. Een duurzaam ontworpen gebouw van tien jaar terug wordt op dit moment over het algemeen beschouwd als energetisch toch wat verouderd.
In de prijsvraag wordt als voorbeeld van een icoon het Guggenheim in Bilbao genoemd. Een schitterend gebouw. Het gebouw heeft echter geen enkele relatie met de omgeving; het had overal kunnen schitteren, het is een icoon in zichzelf.
La Sagrada Familia in Barcelona, ook op het Iberisch schiereiland, is een andere vorm van icoon. Het staan ook op zichzelf, maar het spannende is dat het niet af is en hopelijk ook nooit af komt. Het is een staalkaart van generaties architectuur denken en evoluerend materiaalgebruik. Alles wat er aan toegevoegd wordt heeft rekening te houden met wat er al is.
Binnen die vergelijking kan de afsluitdijk gebruikt worden als drager van duurzaamheid door er elementen aan toe te voegen, en zonder het zichzelf te laten verliezen, langzaam maar zeker, generatie na generatie, een staalkaart door de tijd heen te laten worden van duurzaam denken in Nederland.
De Icoonwerking
De afsluitdijk is dertig kilometer lang.
Dertig kilometer etalage.
Dertig kilometer kansen om over een railsje door duurzame energie aangedreven voertuigen te laten rijden.
Dertig kilometer kans voor het uitschrijven van wedstrijden voor het snelste en zuinigste voertuig.
Dertig kilometer waarlangs ieder jaar meer te zien kan zijn en meer te bezoeken kan zijn.
Dertig kilometer plaats voor plekken.
De plekken
Op de dijk –nee, in de dijkophoging- kunnen groeikernen gezaaid worden met demonstraties van Nederlands kunnen.. Onze
landbouw heeft een enorme ontwikkeling meegemaakt, mede dank zij de flevopolders. Modern en duurzaam gaan daarbij om diverse redenen steeds meer samen. Een voorbeeld van teeltontwikkeling past bij het IJsselmeer. Het IJselmeer hoort bij de afsluitdijk.
Ook visserij en waterbeheer zijn aan de afsluitdijk verbonden en verdienen een demonstratieplek aan en op de afsluitdijk.
Landverdediging. Een verdedigbare randstad was een onderdeel van het ontwerp van de afsluitdijk. Het begin van de Nederlandse historie op het gebied van ruimtelijke landverdediging kan uitstekend een plek krijgen bij een van de stelling van de afsluitdijk.
Energieopwekking. Zon, water en wind. De dragers van het overgrote deel van onze duurzame energieproductie, ze zijn in ruime mate voorhanden op de afsluitdijk.
Windmolens, zonnepanelen, waterturbines, maar ook algenteelt voor bio-olie op de schuine vlakken van de dijk zijn passende invullingen.
Door net als in het spelletje ‘snake’ dat op iedere mobiele telefoon te vinden is koppen -Iconen- van de slang met Nederlandse specialiteiten op de dijk te enten en deze in de jaren te laten uitgroeien door er steeds meer stukken lijf aan vast te koppelen blijft de plek groeien. Het houdt attractiewaarde want het verandert telkens, het wordt meer en meer een reis door de tijd beginnend in het nu en eindigend in de toekomst. Voor een bezoeker in de toekomst is het een museum dat terug gaat tot het nu. Net als de Sagrada Familia is het nooit af.
De ‘koppen’ (vanaf nu Iconen) mogen en moeten zichtbaar zijn als wegwijzer voor het te vertellen verhaal op die plek. Respect voor het bestaande past daarbij, maar aanvulling is toegestaan.
Duurzaamheid krijgt met deze gekozen oplossing van ingetogen Iconen en een groei in de tijd de diepte en de breedheid die de term in zich heeft en ook verdiend.
-- Desda, 16 juli 2009--
back